Sa isang Noyping tumatambay sa kanto, sa isang Noyping nagtatrabaho sa isang multinational company, sa isang Noyping naglilingkod sa pamahalaan, sa isang Noyping pag-asa raw ng bayan, sa isang Noyping nasa gitna ng digmaan, sa isang Noyping natutulog sa lansangan.
Nakakakita sila ng pera. Nakikita nila kung sino ang nasa pera. Nababasa nila yung mga pangalan ng mga tao sa pera. Pero, nakakalungkot, ang iba’y mukhang pera. Mas nakakalungkot na di natin alam kung ano ang mga pinagdaanan ng mga taong nasa pera at bakit andyan ang kanilang pagmumukha.
Isa sa mga taong kilala natin sa pangalan pero hindi alam ang buhay ay si Josefe Llanes Escoda. Si “Pepa” ay ipinanganak sa Dingras, Ilocos Norte noong Setyembre 20, 1898 kina Mercedes Madamba at Gabriel Llanes. Siya ang nagtapos bilang valedictorian noong elementarya at naging salutatorian naman siyang noong sekundarya. Nagtungo siya sa Maynila para mag-aral ng pagtuturo sa Philippine Normal School (ngayo’y Philippine Normal University). Nagtapos siya with flying colors noong 1919. Habang nagtuturo siya, nakuha niya ang sertipikasyon sa pagtuturo sa sekundarya noong 1922.
Matapos ito, naging social worker siya para sa Philippine Chapter ng American Red Cross. Ang Red Cross din ang nagbigay sa kanya ng scholarship upang mag-aral sa Estados Unidos. Doon niya nakuha ang masteral sa Psychology.
Sa unang balik niya sa Estados Unidos, nakilala niya si Antonio Escoda, isang mamamahayag para sa Philippine Press Bureau. Di nagtagal, naging sila at nagpakasal. Biniyayaan sila ng dalawang supling: si Maria Theresa at Antonio, Jr. Noong 1925 din, nakuha niya ang masteral sa Social Work sa Unibersidad ng Columbia.
Bumalik siya sa US noong 1933 upang sumailalim sa pagsasanay ng mga Girl Scout sa ilalim ng Boy Scouts of the Philippines. Matapos ang pagsasanay, bumalik siya sa Pilipinas at sinanay ang ilang kabataang kababaihan na naging haligi ng Girl Scouts of the Philippines kasama si Pilar Hidalgo-Lim. Dahil dito, noong Mayo 26, 1940, pinirmahan ni Pangulong Quezon ang charter ng GSP. Si Pepa ang naging unang National Executive ng GSP.
Noong 1941, sinakop ng mga Hapones ang Pilipinas at nag-iba ang buhay ng mga Pilipino sa panahong iyon. Ipinagpatuloy ni Pepa at ni Antonio ang pagtulong sa mga kababayan sa pamamagitan ng pagpupuslit ng mga pagkain at gamot para sa mga nakakulong na Pilipino at Amerikanong sundalo sa mga kampo – nagsama sila at nagtulungan sa hirap at ginhawa. Taong 1944, kalat na sa buong bansa ang gawain nina Pepa at Antonio at Hunyo nang taong iyon, inaresto ng mga Hapones si Antonio. Nagkawalay na ang mag-asawa at tila di na muling magkikita, mahigpit ang kapit hanggang sa huling daliri ng dalawa. Masasabing hinuli ng mga Hapones si Antonio upang tumigil at panghinaan ng loob si Pepa. Kaso buo ang loob ni Pepa, itinuloy niya ito at inaresto matapos ang dalawang buwan, Agosto 27, 1944.
Ikinulong si Pepa kasama si Antonio sa Fort Santiago. Ngunit di nagtagal, pinatay si Antonio kasama si Heneral Vicente Lim. Si Vicente Lim ay pinugutan sa Chinese Cemetery sa bisperas ng Bagong Taon ng 1945.
Huling nakita si Pepa sa isang gusali ng Far Eastern University noong Enero 6, 1945. Bugbog sarado, nanghihina emosyon at pisikal, idinala siya sa isang trak ng mga Hapones. Sinasabing pinatay si Pepa sa La Loma o Chinese Cemetery at inilibing ng walang lapida o kahit anong pananda.
Noong Enero 14, 1944, isang opisyal na si Tinyente Jose Llanes ay nakatanggap ng isang liham mula kay Escoda.
“I have done my duty to my country and God! To my mind the most I have done is having helped with the little I could do to save the lives of the surrendered soldiers of Bataan and Corregidor. I have offered myself as a guarantor for men later released by the enemy, that they commit no anti-Japanese act, men who, if they had the guts left would continue their resistance. I have acted as guarantors not only for the sake of humanity but also to encourage them to fight again. If you happen to survive, and I fail, tell our people that the women of The Philippines did their part also in making the ember sparks of truth and liberty alive till the last moment.”
Ngayon makikita si Pepa sa isang libong piso kasama sila Lim at Jose Abad Santos, mga bayaning martir noong panahon ng mga Hapon. Sa kasawiang palad, hindi kilala ng bawat Pilipino ang tatlong bayaning ito sa panahon ng mga Hapones. Pero umaasa akong sa pagbasa mo nito’y, nakilala mo sila at nalaman ang kanilang ambag sa kasalukuyang lipunan.
Sources:
Gwekoh, Sol H. The Heroic Martyrdom of Josefa Llanes Escoda. Philippine Free Press, September 20, 1952. Retrieved from https://goo.gl/QSXX4f.
Featured Image: Mrs. Josefa Llanes Escoda, organizer of the Philippine Girl Scout Movement. Photo taken from the Presidential Museum and Library Flickr Account.
Artikulo Atbp! 